Patronka parafii

Historia Obrazu Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy

Sanktuarium :                      Kościół św. Alfonsa Liguori w Rzymie

Czas powstania wizerunku:    IX lub XII wiek

Data wspomnienia:               27 czerwca

Autor :                                 S. Lazzaro (prawdopodobnie)

Rozmiar                              54 cm x 41 cm

Styl                                     bizantyjska ikona

Koronowany                       23 czerwca 1867

 Najświętsza Maryja Panna Nieustającej Pomocy – wizerunek (ikona) Matki Bożej – Najświętszej Maryi Panny, patronki najbardziej smutnych i potrzebujących, którzy odczuwają szczególnie potrzebę miłości i opieki. 23 czerwca 1867 r. nastąpiła uroczysta koronacja Obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy. 27 czerwca obchodzony jest jako dzień poświęcony Matce Bożej Nieustającej Pomocy.

Historia Obrazu

Nie jest dokładnie znany wiek powstania ikony określanej dziś przez katolików jako obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy, zaś w tradycji prawosławnej jako ikona Matki Bożej „Cierpiąca”. Niektóre źródła mówią, iż został namalowany w IX wieku na Krecie, inne zaś datują go na wiek XII i wywodzą z Bizancjum lub nawet z klasztoru Chilandar na świętej Górze Athos. Według starej legendy do Europy przywiózł go bogaty kupiec. W czasie podróży statkiem, gdy na morzu rozszalał się sztorm, człowiek ten wyjął obraz ze skrzyni i pokazał przerażonym podróżnym. Ich modlitwy do Matki Bożej ocaliły statek z nieuchronnej katastrofy. Po szczęśliwym przybyciu do Wiecznego Miasta ikona została umieszczona w kościele św. Mateusza. W dobie napoleońskiej, po zdobyciu Rzymu przez wojska francuskie, obraz zaginął. Po ponad pół wieku odnalazł go redemptorysta o. Michał Marchi. W 1865 roku Pius IX powierzył cudowny wizerunek Redemptorystom, mówiąc: „Sprawcie, aby ten obraz poznano na całym świecie i aby się w nim rozmiłowano.” Zakonnicy, dzięki swej gorliwej działalności misyjnej, wywiązali się znakomicie z tego zadania. Ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy jest dziś bowiem najbardziej rozpowszechnionym w świecie obrazem Maryjnym. Cudowna ikona została umieszczona w kościele Redemptorystów pw. św. Alfonsa w Rzymie (nieopodal bazyliki Santa Maria Maggiore). Dnia 23 czerwca 1867 roku odbyła się uroczysta koronacja obrazu, zaś w roku 1876 ustanowiono święto Błogosławionej Dziewicy Maryi pod wezwaniem Nieustającej Pomocy na dzień 27 czerwca.

Symbolika obrazu

Obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy to ikona przedstawiająca cztery święte postacie: Dziewicę Maryję, Dzieciątko Jezus oraz świętych archaniołów Michała i Gabriela. Postacie te opisują litery, umieszczone w tle ikony:

• MP-ΘΥ – Maryja – Matka Boga (po obu stronach górnej części obrazu)
• IC-XC – Jezus Chrystus (po prawej stronie głowy Dzieciątka Jezus)
• ΟΡМ – Archanioł Michał (nad aniołem, po lewej stronie oglądającego obraz)
• OΡГ – Archanioł Gabriel (nad aniołem, po prawej stronie).

Maryja, a właściwie połowa Jej postaci, jest przedstawiona w czerwonej tunice, granatowym płaszczu od spodu zielonym i w niebieskim nakryciu głowy, przykrywającym włosy i czoło. Na welonie, w jego środkowej części, znajduje się złota gwiazda z ośmioma prostymi promieniami, a obok malarz umieścił krzyż promienisty na wzór gwiazdy. Jej głowę otacza, charakterystyczny dla szkoły kreteńskiej, kolisty nimb. Oblicze Maryi jest lekko pochylone w stronę Dzieciątka Jezus trzymanego na lewej ręce. Prawą, dużą dłonią o nieco dłuższych palcach, charakterystycznych dla obrazów typu Hodigitria – znaczy „wskazująca drogę”, Maryja obejmuje ręce Jezusa. Jej spojrzenie charakteryzuje czuły smutek, ale nie patrzy na swojego Syna, lecz wydaje się przemawiać do patrzącego na obraz. Miodowego koloru oczy i mocno podkreślone brwi dodają obliczu piękna i wyniosłości.

Dzieciątko Jezus jako jedyne przedstawione jest w całości. Spoczywając na lewym ramieniu Matki, rączkami ujmuje mocno Jej prawą dłoń. Przyodziane jest w zieloną tunikę z czerwonym pasem i okryte czerwonym płaszczem. Opadający prawy sandał z nóżki pozwala dostrzec spód stopy, co może symbolizować prawdę, że będąc Bogiem jest także prawdziwym człowiekiem. Jezus ma kasztanowe włosy, a Jego rysy twarzy są bardzo dziecięce. Stopy i szyja Dzieciątka wyrażają jakby odruch nagłego lęku przed czymś, co ma niechybnie nadejść. Tym natomiast, co wydaje się przerażać małego Jezusa, jest wizja męki i cierpienia, wyrażona poprzez krzyż i gwoździe niesione przez Archanioła Gabriela. Po drugiej stronie obrazu Archanioł Michał ukazuje inne narzędzia męki krzyżowej: włócznię, trzcinę z gąbką i naczynie z octem.

Maryja, pomimo że jest największą postacią obrazu, nie stanowi jego centralnego punktu. W geometrycznym środku ikony znajdują się połączone ręce Matki i Dziecięcia, przedstawione w taki sposób, że Maryja wskazuje na swojego Syna, Zbawiciela. Mamy tutaj do czynienia z typem ikony zwanej „Hodigitria” – bo Maryja wskazuje na Chrystusa, Który sam siebie nazwał „Drogą, Prawdą i Życiem” (J 19,25).

Historia ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Zapewne nigdy nie dowiemy się, skąd naprawdę pochodzi ikona Matki Nieustającej Pomocy. I tylko pobożnym domysłem pozostanie to, czy może Bóg tak pokierował losami tej prawosławnej ikony, by zbliżyć do siebie Kościoły Wschodni i Zachodni? A były to losy pełne nagłych zwrotów, „przypadków” a nawet niebiańskich interwencji.

Od powstania do końca XV wieku

Brakuje pewnych informacji o tym, gdzie i kiedy powstała ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Tej wiedzy dostarczają nam po części analiza artystyczna i laboratoryjna obrazu.

Czas powstania ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Niektóre szacunki określają czas powstania już na XII wiek. Jednak badanie deski ikony metodą węgla C-14 i promieniami Rentgena wskazuje na okres czasu między 1325 a 1480 rokiem. Badanie to zostało przeprowadzone w trakcie przeprowadzania konserwacji ikony w Muzeum Watykańskim.

Analiza pigmentów wykazuje, że farby pochodzą z okresu po XVII wieku. Niemniej jednak nie należy odczytywać tego jako możliwej daty powstania ikony, ale jako dowód na to, że w tym okresie do obrazu domalowywano niektóre elementy. Tłumaczy to także syntezę elementów orientalnych i zachodnich, widocznych szczególnie w twarzy Matki Bożej.

Miejsce powstania ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Klasztor na Górze Atos

Przypuszczenia oparte na analizie artystycznej malowidła wskazują, że ikona mogła zostać namalowana w klasztorze Hilmadar na świętej górze Atos albo w Bizancjum. Stamtąd mogła trafić na Kretę. Istnieją bowiem przekazy z 1495 roku, mówiące, że na Krecie oddawano cześć cudownemu wizerunkowi Matki Bożej. Nie wiadomo, czy była to ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy, jednak na tej informacji ślad po cudownej, kreteńskiej ikonie się urywa. Pierwsza historyczna wzmianka o ikonie Matki Bożej Nieustającej Pomocy pojawia się cztery lata później, już w Rzymie.

Trzysta lat kultu Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Wkrótce pojawiają się przekazy o żyjącym w wieku XV kupcu kreteńskim, który wykupił lub wykradł ikonę z jednego ze wschodnich kościołów. Wracając drogą morską do Rzymu, w cudowny sposób uratował się z burzy, co przypisywał opatrznościowej interwencji Madonny z ikony. Na krótko przed śmiercią pozostawił obraz swojemu przyjacielowi z poleceniem oddania go do kościoła. Ten jednak nie wypełnił ostatniej woli zmarłego, gdyż ikona bardzo spodobała się jego żonie. Po pewnym czasie sześcioletniej dziewczynce z tej rodziny przyśniła się Matka Boża z życzeniem, by ikonę umieścić w kościele św. Mateusza Apostoła.

W wiekach XVI i XVII rozpowszechnia się w Rzymie kult do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, nazywaną także Matką Bożą Niezawodnej Pomocy, Matką Bożą od św. Mateusza i Matką Bożą Cierpliwego Wspomożenia.

Zaginięcie ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy

W 1798 roku Francuzi pod wodzą marszałka Berthiera zdobyli Rzym. Najeźdźcy wygnali z Rzymu papieża Piusa VI, zniszczyli około 30-tu kościołów, w tym św. Mateusza i klasztor augustiański. Budynki zostały rozebrane, a cudowna ikona zostaje przeniesiona do kościoła św. Euzebiusza.

W 1819 zakon augustiański przeniósł się do kościoła Santa Maria in Posterula Ikonę MBNP umieszczono w bocznej kaplicy tego kościoła. Ponieważ w ołtarzu głównym znajdował się obraz Matki Bożej Łaskawej, powoli zapomniano o obrazie Nieustającej Pomocy.

W styczniu 1855 w Rzymie zaczyna działać zakon redemptorystów, który wykupuje dom Villa Caserta na via Merulana. W miejscu dawnego kościoła św. Mateusza powstaje nowy kościół ku czci Najświętszego Odkupiciela, dedykowany św. Alfonsowi Marii de Liguori. Pierwsza grupa mężczyzn rozpoczęła swój nowicjat w wigilię Bożego Narodzenia. Jednym z nich był Michał Marchi, który jako ministrant poznał o. Augustyna Orsetti (+ 1853). O. Orsetti był augustianem ze zburzonego klasztoru. Wielokrotnie wspominał Michałowi Marchiemu o zapomnianej ikonie Matki Bożej, mieszczącej się w bocznej kaplicy.

7 lutego 1863 – słynny jezuita, o. Francesco Blosi, w czasie kazania wspomina o ikonie Matki Bożej Nieustającej Pomocy, znajdującej się w dawnym kościele św. Mateusza Apostoła. Podekscytowani redemptoryści rozpoczynają poszukiwania obrazu.

Odzyskanie ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Redemptorystów na ślad ikony naprowadził o. Michał Marchi. Przełożony generalny redemptorystów, o. Mikołaj Mauron (1855-1893), zwrócił się do Papieża Piusa IX z prośbą na przeniesienie ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy do nowo wybudowanego kościoła.

11 grudnia 1865 roku papież Pius IX udzielił zgody na prośbę o. Maurona notując: „Kardynał Prefekt Propagandy wezwie Przełożonego wspólnoty Matki Bożej z Posterula i przekaże mu, że jest naszym pragnieniem, aby obraz Najświętszej Maryi, do którego odnosi się ta prośba, został na nowo umieszczony pomiędzy Świętym Janem a Matką Bożą Większą. Redemptoryści powinni zastąpić ten obraz innym odpowiednim”.

Jak głosi tradycja, Ojciec Święty, który w dzieciństwie sam często modlił się przed ikoną, wyrzekł do o. Maurona  te słowa: Uczyńcie ją znaną na całym świecie!

Jak głosi tradycja, Ojciec Święty, który w dzieciństwie sam często modlił się przed ikoną, wyrzekł do o. Maurona  te słowa: Uczyńcie ją znaną na całym świecie!

W styczniu 1866 r. ojcowie Michał Marchi i Ernest Bresciani otrzymali od augustianów w kościele Matki Bożej z Posterula ikonę Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Rozpoczęło się czyszczenie i odnawianie ikony. Zadanie to zostało powierzone polskiemu artyście malarzowi, Leopoldowi Nowotnemu.

Rehabilitacja ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy

26 kwietnia 1866 – oddano ikonę do kultu publicznego w kościele św. Alfonsa przy ulicy Merulana.

5 maja 1866  – Pius XI przybył do kościoła św. Alfonsa.

23 czerwca 1867 – odbyła się uroczysta koronacja ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy koronami papieskimi przez dziekana Kapituły Watykańskiej. Był to oficjalny akt uznania kultu Matki Bożej Nieustającej Pomocy, czczonej od ponad trzech i pół wieku.

Powstają liczne bractwa Matki Bożej Nieustającej Pomocy. W 1867 nastąpiło połączenie bractw w jedno Arcybractwo Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Alfonsa. Jego pierwszym członkiem został Pius IX, który jako pierwszy odwiedził obraz w nowej siedzibie.

W 1870 r. wojska włoskie walczące o zjednoczenie Italii zdobyły Rzym. Pojawiło się niebezpieczeństwo wywłaszczenia oo. Redemptorystów na via Merulana. Dzięki interwencjom żony ambasadora francuskiego przy królu włoskim, pani Noaville (z domu Świejkowskiej), w 1878 roku uzyskano korzystny wyrok, gwarantujący redemptorystom prawo własności domu i świątyni. W 1898 przebudowano fasady kościoła.

Od 1876 roku rozpoczyna się okres misji: kościółek oo. redemptorystów w Roxbury (Boston, USA) został poświęcony Matce Bożej Nieustającej Pomocy. W dalszym czasie powstało 2300 kopii wizerunku cudownej ikony.

W tym samym roku ustanowiono święto Błogosławionej Dziewicy Maryi pw. Nieustającej Pomocy wraz z czytaniami mszalnymi, własnym oficjum i modlitwami. Święto obchodzono w uroczystość poprzedzającą święto Jana Chrzciciela; zaś później wyznaczono dzień 27 czerwca jako ten, który poświęcony jest MBNP.

W 1927 r. w kościele św. Alfonsa w St. Louis (Missouri, USA), rozpoczęto nabożeństwa ku czci MBNP we wtorkowe wieczory. Zwyczaj ten rozprzestrzenił się z USA na cały świat, z czasem nabożeństwa organizowane były w różne dni tygodnia, a szczególnie w środę.

Ostatnie lata

W 1990 roku ikonę umieszczono nad głównym ołtarzem kościoła. Przy tej okazji zauważono kiepski stan drewna i malowidła. Ikona została oddana do Muzeum Watykańskiego w celu przeprowadzenia gruntownych prac konserwatorskich. W trakcie renowacji zbadano drewno ikony promieniami Rentgena i metodą węgla C-14. Analiza wykazała, że deska ikony pochodzi z lat 1325-1480. Przeprowadzono również analizę pigmentów.

30 czerwca 1991 roku Jan Paweł II jako pierwszy papież odwiedził kościół św. Alfonsa przy via Merulana.

W 1995 roku przebudowano ołtarz główny, w którym znajduje się ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

Współcześnie święto Matki Bożej Nieustającej Pomocy obchodzimy 27 czerwca.